Urządzenia, dzięki którym można obejrzeć bardzo małe elementy, przyjrzeć się subtelnym detalom, często niewidocznych gołym okiem, nazywamy mikroskopami. Pierwsze mikroskopy optyczne dawały stosunkowo małe, bo zaledwie dziesięciokrotne, powiększenie. I dlatego nie zdobyły większego uznania, jako narzędzie badawcze.
Współczesna nauka, technologia poczyniła ogromny postęp w dziedzinie mikroskopii i spowodowała, że obecnie bardzo powszechnym stało się korzystanie z mikroskopów w wielu dziedzinach. Mamy mikroskopy warsztatowe, polaryzacyjne, optyczne, holograficzne, operacyjne, fluorescencyjne, elektronowe i wiele innych. Specjalny rodzaj mikroskopów znalazł zastosowanie w laboratoriach medycznych i naukowych.
Są to mikroskopy laboratoryjne, specjalnie skonstruowane do pracy w ciemnym polu z obiektywem o powiększeniu 100 razy. Ich głowica umożliwia dołączenie kamery albo aparatu cyfrowego, dzięki którym można archiwizować zdjęcia z badań.
Znalazły zastosowanie w dydaktyce, w pracach laboratoryjnych i nauce. Wszędzie tam, gdzie koniczne są obserwacje próbek przy powiększeniach od minimum 40 razy.
Używa się ich w medycynie, biologii, technice. Dzięki wykorzystaniu mikroskopów laboratoryjnych możemy zrobić dokładną analizę moczu, która pozwala na wykrycie krwinek, grzybów, kryształów czy bakterii, wskazujących na konkretne stany chorobowe. Wykorzystuje się je do badań histopatologicznych, w onkologii, hematologii. Weterynaria jest dzięki mikroskopom laboratoryjnym o wiele skuteczniejsza w niesieniu pomocy zwierzętom. Mikroskopy są stosowane do badania wody, w kryminalistyce do badania mikrośladów a także do wykrywania trucizny, jubilerstwie do wykrywania fałszywych wyrobów, czy określania wartości produktów, w konserwacji zabytków, ochronie środowiska do oceny stanu ekologicznego rzek i jezior, w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, włókienniczym. W elektronice mikroskopy pomagają obserwować elementy elektroniczne, lokalizować zwarcia czy pęknięcia ścieżek.
Praktycznie nie ma dziedziny, która mogłaby się obyć bez mikroskopu laboratoryjnego.